FICXixón 51º

FICXixón 51º (2013) - San Lorenzotik Kronika

Egunak  aurrera doaz, ia konturatu ere egin barik, eta  denboratasunari buruzko zalantza  sortzen da, kontakizun honen “izan ala  ez izan” horrek izateko arrazoia izango  balu bezala. Baina zinema  denborarik gabekoa da, beti egoten da hor, gozatzeko  modukoa, “izatea”  suertatu zaion horregatik. Haraxe goaz.
Berriro ere  San Lorenzon (Xixongo hondartza) olatuak haitzen kontra jotze hori ikusteko.
50.  urteurren-zinemaldian ez egote terapeutikoaren ondoren,  zuzendaritza aldaketa  nolabait “politikoa” (ez partekatua) eta  traumatikoa, berriro ere, Xixon hirira  itzuli gara ilusio berriekin  zinema “independiente” horretarantz, zinemaldi  honetan hain harrigarri  eta hunkigarri ikusia.

Sail Ofiziala
“Distantziarik luzeena/ La distancia más larga”  (Ven-Esp / 2013 – 95’) Claudia Pinto Emperador
 Caracas-eko  familia (aberats) baten aurkezpen arina. Umearen gosaria  (11 urte) eskolara,  aita lanik gabea, ama hasieran dagoen  hitzordu-banaketa duela. Dena bat-batean  gertatuko da. Denak batera  nahaste itzelean dagoen Caracasen, aita elkarrizketa  batera, umea  eskolara eta ama etxerako bidean.
 Claudia  Pinto azaletik erakusten digu “indarkeria”, une horretan  filmak hunkitu egiten  du eta erabateko norabide aldaketa egiten du.  Hiritik urrundu egiten gaitu  (indarkeria azaletik prestatzen du) eta  alderdi zoragarrian kokatzen gaitu.
 Polita  baina “kanposantua”. Eszenan sartzen da Carmen Elías bikaina,  nahiz eta  tristura gehiegiz. Hauexek dira Claudia Pinto iruten dituen  hariak, Roraima  atzealdean (egia esanda oso publizitaterako geratzen  da, bidaia-agentzia balitz  bezala) aurrez ikusi daitezkeen istorioak  dirudite, misterio apur bat erantsi  nahi dienak. malkoa eta turismoa,  hauxe da geratzen zaiguna arrakastarik  lortzen ez duen hain egoera  bortxatuan. Filma borobiltzen ez duten apunteak… Carmeren  istorioan  (eta bere antzezpenean) oso kokatuta daudenak.

Sail Ofiziala
“Les garçons et Guillaume, à table! (Fr / 2013 –  85’) Guillaume Galiene
 Zinemaren  ordu era erdi atsegina (nahiz eta tarteka-marteka  “kanpoan”, galduta sentitzen  garen). Frantziako antzezpen harrigarria,  bakarrizketa batetik abiatzen dena,  eta apurka-apurka trebetasun  zinematografikoa ateratzen duena, zinemak argazkia  egin digun  pertsonaia “komiko” horietatik haratago (“pailazo” baten tristura   bezalakoa). Guillaume Galienek (zuzendari eta aktore bikaina), ondo  lagunduta,  graziaz eta trebetasun handiz pertsonaiaren bilakaera  (batzuetan kontatua,  beste batzuetan, antzeztua).
 Eszenaratze  xumea, baina era berean konplexua. Xumea, zeren eta “lau  mimerekin”, bere lana  (antzerki bakarrizketa), pertsonaien, eszenen eta  kokapenen konplexutara  heltzen baita, eta horrek gehiago distirarazten  du. Kontakizuna (bai oihal  atzeko ahotsan, bai antzerki lanaren  bakarrizketaren alderdietan) hari  barre-egingarri eta barregarria  suertatzen da (ia etenik gabe). Iribarretik  barrera eta barretik  irribarrera, G.G.-k XXI. mendeko  Europatik eramaten gaituena, zeinetan   aurreiritziak “eragozpena izaten jarraitzen baitu. Elkartze eta bat ez  etortze  narratiboek testuari laguntzen diote. Eta amaiera harrigarria  (edo ez  hainbeste…).
 Film  ikusgarria izan barik, balorazio oso maila altua lortu du, eta  ZINEMArekin bat  egitea erdiesten du (gozamena eta hausnarketa). Istoria  “xumea” baina biribila.  Ezin duzu ikusi gabe utzi… (Geroago etorri  dira “Cesarak eta estreinaldia).

Sail Ofiziala
“Ilo Ilo” (Sgp.Singapur / 2013 – 99’) Anthony  Chen
 Plazer  handia da Singapur-ek zinema aurkitzea (Asiako inguruan  ezkutua eta ia  ezezaguna dena), nahiz eta horrek arriskuren bat  dakarren (gustatzen zaiguna).  Anthony Chen-ek “garapenaren” hasierara  Singapurren eraman gaitu (Asiako  tigreak, ekonomian) eta xalotasunez  tratatzen du gaurkotasun handiko gai bat:  Etorkinak.
 Aitzakia  xume batez, legez neskame bat kontratatzea, kasu honetan  Filipinakoa, maila  ertaineko familia bat erakusten du, garatzeko  irrikan dauden bitartean.  “Joerak” poz eta miserietara eramaten ditu  eta Chen-ek ez du apartekorik  egiten.
 Aktoreek  laguntzen dute Chen-ek garatu zuen gidoia oreka bikainean,  eta bilberaen  gizarte eremuan zehar dabilena. Narratiba konbentzional  erabilita, istorioa  “pisu eta bolumena” lortuz doa; “garapenaren”  ankerkeria eta dramatismoa  azpimarratzen dituzten pertsonaiak, eramaten  gaituena beti jasangarria ez den  erritmo batera eramaten gaituena  (buruaz beste egitea, beti aurrean dagoena,  Damoclesen ezpataren  antzera edo langabezia). Bide honetan, beti gorabeherak  egoten dira….  eta bertan, beti dago baten bat “egoera txarragoan” dagoena… kasu   honetan “etorkina”.

Jean-François Laguionie
“L’île de Black Mór” (Fr / 2003 – 85’) Jean-François  Laguionie
 Bada bai,  Xixon herriak izan behar du eta atzera egin behar 10 urte;  horretan, Laguionie-k,  talde abenturazale batekin, abentura-historia  bat sortu zuen. Une hori,  aproposa da zuzendariarekin topo egiteko eta  helduentzako animazioa erabiltzen  du. Aitzindaria dugu teknika hau  erabiltzen, ‘Disney’ efektutik ihesi nahian,  nahiz eta nire/gure  iritziz bertan geratu da… (aurkezlearen laudorioak  gorabehera).  J-F-k  ohiko heroiarengana  jotzen du eta itsas abenturazalearen gorabeheretara  (Indiana?). Errealizazio  tekniko-grafiko bikaina (eta landua  Laguionie-ren arabera). Argudioan, irriken  eta askatasunaren alde  egiten du borroka, borroka egiteari utzi behar ez diogun  amets baten  alde. Pertsonaien giza ukitu garrantzitsua, hausnartzera behartzen   gaituztenak, baina azkenean, entretenitu egiten du, besterik gabe.  Zoragarria,  geroko hitzaldia, marrazki atzean daugoen “lana”  komentatzeko. Azken batean,  luxu hutsa.

Hong Sang-soo
“The day a pig fell into the well” (CS-Corea Sur /  1996 – 115’) Hong Sang-soo
 La  curiosidad que despertó la proyección en el Fas de su film Fas  zineklubean “En  otro país” /Beste herrialde batean (2012) bere  filmean  proiektatzeak piztu zuen jakin-minak  Sang-soo Hong (abizena) Hego  Koreako egile emankorraren atzerabegirako hau  aukeratzera behartzen  gaitu. Eta zer hobe, jatorrira heldu baino, bere lehen  lana (nahiz eta  gidoia ez dagokion, salbuespen bat bere ibilbidean). Besterik  gabe,  “miresgarria”. Mundu berri bat, gizakiaren joan-etorria, sentimendu eta   pasioen puzlea. Nor bere naiaren atzetik, beti baten bat bestearen  atzetik  (bilaketa, engainuak, zapuzketak eta alkohola, nahiko alkohol)  eta bizitzak  aurrera jarraitzen du.  Magnetismo  handiko lana, airean  mantentzen zaituena, eta nahiz eta une itogarriak izan, ez  du ikustea  itotzen, pertsonaiak dira itota daudenak. Errealizazio duina,  lehenengo  lan honek liluratu egin gaitu, Hong Sang-soo horrek ‘harrapatu’  egiten  gaitu, aukera ona… gehiago izango dira.

Sail Ofiziala
“Gabrielle” (Canada / 2013 – 104’) Louise  Archambault
 Beste  zinematografia baterako jauzia (kanadiarrera), beste herrialde  bat eta  kontatzeko beste estilo bat. Zinema errealista (eta sozial)  baten aurrean  gaude, ia dokumentala dena, eta ‘emozio’ dosi handiak  dituena. Louise-k buruko  urritasuna duten bi gazte aurkezten dizkigu,  zeinek guraso eta oztopen gainetik  aurrera eraman nahi dituzten euren  nahiak.  Ikusle gisa, nolabait harrapatuta geratzen  zara, batez ere,  ‘Gabrielle’-ren interpretazioaren ondorioz. Kontakizun  klasikoa  erabilita, protagonistak aurkeztuz joaten da, eta hala, bilbean   areagotu egiten da, halabeharrez. Desioa errealitatearen aurka, eta  butakan zer  erabaki hartuko zenuke?
 Filmaren  une handia, Gabrielle-ren ihesa hiriaren erdigunera bere  bikotekidearen bila,  bere burua aski dueña, baina benetan, harlausa  baten antzera jausten dena,…  noraezean, krisialdia,… ez da itzultzeko  gai. Errealitate gordina nahiaren jabe  bihurtu da. Amaiera “tranpa”  musuzapia erabiltzeko, hunkigarria eta asmo  handirik gabea.

Rellumes (Sail ‘irekia’)
“The Don Juans” (Csk-Chekia / 2013 – 104’) Jirí  Menzel
 Halabeharrak  sail honetara ‘Rellumes’ joatea nahi izan du  (‘Destellos/Distirak’, lehiakorra,  eta estreinaldietakoa, 2009an  sortzen dena, zeinetan ikusleek aukeratu egiten  duten, eta bertan  proposamen arriskutsuagoak aurkezten diren) eta zuzendari  horrekin:  Jirí Menzel (Fas zineklubean ohikoa dena, altzairuzko oihala  zegoenean,  artean Chekoslobakiako zinema, “Trenes rigurosamente vigilados”/  Ondo  zelatutako trenak”… eta orain bere gain 29 film dituelarik, 1960tik).
 “Ziklo”  bati buruz arituko bagina bezala, film dibertigarriaren  aurrean gaude (atzoko  moduan, ordutegi berean) komedia bat beste  herrialde batean eta izenburuak  engainatu egiten gaitu,  “Don Juan”.   Baina Mozarten “Don Giovanni” erabiltzen du  argudiatzeko hari gisa,  nahaste komedia honetan, nahiz eta interpretazio onak  izan ez du  lortzen gora igotzea. Interesari eusten dio ordu eta erdi luzean  zehar,  gags eta une zoriontsuei esker. Benetan filmaren positiboa da baliabide   gutxirekin, erakargarria izatera heltzen dela (istorioan gehiegi  erabiltzen da  ‘don juan andrezalea’ eta emakume lizunak). Sakonean,  gau-ekitaldiak salatu  egiten du “hau” berria, antzerkiak kasino  bihurtzen dituena. Musika ezagun  egiten zaizue… hemendik zinemak kirol-  edo moda-denda bilakatzen dira. Hau da,  baliteke espero ez dugun Jirí  Menzelen erregistroa

Sail Ofiziala
“Blockbuster” (España / 2013 – 103’) Tirso  Calero
 Kontzeptu  anglosaxoi berria…’blockbuster’ (arrakasta handikoa)… ‘best  seller’ gisa  aurkitu dugu film hau (pelikula…!!!). Tirso Calerok  arriskatu egiten du bere  bigarren film luzean (“Queridos reyes magos”  -2005  film labur eta “Carne cruda” -2011 film  luzearen ostean) zuri  beltzean, bere gidoiaz.
 Ikusmina  dago proposamenaren aurrean, duinean eta gehixeago geratzen  da. Badirudi aurten  “Interpretazioen” urtea dela, zeren eta filmaren  balioaren zati handi bat  Manuel Zarzo handiaren jardueran baitago  (Fernando Estesoren “cameo” txiki bat  dago). Aktore “ahaztua”  (gidoiaren barruan) berreskuratzeko obsesio horretan,  ez du lortzen  bidea aurkitzea… eta irtenbiderik gabe geratzen da… bere horretan   amaituz.
 Tonua  triste eta gainbeherakoa da (zuri-beltzak lagunduta), ARRAKASTA  arinaren bila  eta BIZITZEAZ ahaztu egiten gara. Zinema `berria’  (baliabide gutxirekin)  norberak epaitu eta aurkitu behar duena. Eta  nahiz eta bereziki ‘urri’ geratu  zaigun, begirune osoa zor diogu. Atze  oihalean zinema egitearen erraza eta  zaila.

Hong Sang-soo
“Woman is the future of man”  (CS-Corea  Sur / 2004 – 88’) Hong Sang-soo
 Lehenengo  lanetik 5. film luzera, “La mujer… futuro del hombre”.  Botere magnetikoa Poder  Sang-soo-k gugan eragiten duena; hortaz, geure  burua eramaten utziko dugu.  Nerabeek bere idoloaren aurrean dagoen  bezala. Eta 2. emanaldi (pertsonal)  honetan ez zigun huts egin,  Ekialdean zeharreko ibilbide horrek, kontatzeko  “modu” eta gidoi  menderatzaile horrekin.   Lehenengo segundotik aurrera bizia…eta laburra  aurkezten zaigu. Hong  jaunak ez ditu ihesarako bideak zabaltzen,  harrapatu egiten zaitu.. eta kito!  (baliteke guztiz kontrakoa ere  gertatzea, baina zalantzan jartzen dut). Adi  egon behar da, beldurrak  airean mantentzen zaitu, litekeena da ezer ez  gertatzea baina…zu  hortxe, begiak kliskatu barik. Are gehiago, ankerkeria  pantailaren jabe  bihurtzen denean, bere aztarna uzten dizu.
 Irtetean  analisia etorriko da (hau eta beste batzuk), baina filmaren   soinu eta irudia dagoeneko zure buruan daude.  Eta bitxiena da ordu eta  erdi eman duzula butakari ‘lotua’ konturatu gabe. Egia  da berdin dela  istorioa bera. Bi lagunek berriro egiten dute topo, hitz egin,  jan eta  edaten dute… eta testuak bildu egiten ditu, atzera pausoa, aurrera   pausoa…eta azkenean emakumea… etorkizuna izango da ala ez?
 Sang-soo-ren  bitxiena da denak berdin dirudiela, baina bestelakoa  dela… ibaian zehar doan  ura ikusten duzun bezala. Liluratu egiten  gaitu.

Sail Ofiziala (Lehiaketatik kanpo)
“A promise” (Fr-Francia-Bel / 2013 – 95’) Patrice  Leconte (Epaimahaiko presidentea 2013)
 Beno, beno,  beno (itxarotekoa zen…). Hasiera batean, ‘pisuzko zinema’, zuzendari bikaina,  aktore onak, kokalekua,…
 Rebeca Hall  (ederra eta fina), Alan Rickman (‘senarraren’ paperean),  Richard Madden (gazte  maitemindua, ‘triangeluaren’ hirugarren erpina)…  Alemanian baina ingelesez  egiten dute…hum!!!  Frantzia-Ingalaterra-Alemania…industria iraultza, gerra   aurrekoa,…Osagai guztiak drama baterako.
 Zertxobait  kostunbrista gertatzen da eta zerbait ‘XIX. mendekoa’ XXI.  mende honetan,  horrela, onena…eramaten uztea. Ezer berririk, maitasun  ‘erreprimitua’… ‘eztanda  egiten’ ez duena.
 Handiena  izan zen Patrice aretoan egon zela, filmaren nondik-norakoak  azaltzen,  jatorrizko eleberria, zergatik ingelesez,… Stefan Zweig  (1881-1942)  austriarraren eleberria, Alemaniara eraman zuena errodajea  egitera eta  ingelesez.
 Errealizazio  ona, baina gainbeheran doan istorioa, drama, ezinezko  maitasuna…’atzoko’ filma.  Maitasun errepresioa, ikuslea itotzen duena.  Amaierarik gabeko triangelua,  ‘plantak’ egitekoaren aldekoa, zeinek  pertsonaia guztiak ezabatzen baititu.  Eutsitako pasioa eta  frustrazioa…baita guretzat ere.

Sail Ofiziala
“Los apaches” (Fr / 2013 – 82’) Therry de  Peretti
 Korsika, uda,  beroa…asperraldia eta atzean inmigrazioa (Argeliakoa, kasu honetan).
 Gazteen  lehen saioa (Xixónen gaude), txarto hasi, baina okerrago  amaitzen dena. Oztopo  handirik gabe Thierry de Peretti Korsika berezi  eta udako batean zehar dabil,  eta hala ere errealizazioaren ondorioz,  aztarna gutxi utziko du ikuslearengan  (nahiz eta heriotza bortitz  baten   ‘eragina’ izan).  
 Nahita edo  ez, filmak Gediguian-en Marsellara eramaten nau (agian  beroagatik, gaiagatik…).  Thierry aktore berriekin ausartzen da, paper  txarrik jokatzen ez dutenekin eta  ‘asmo oneko’ filma burutzen du, baina  ez gehixeago. 82. minutuan filma  sakabanatu egiten da apur bat, eta  nahiz eta alderdi positiboak egon, ez dute  lortzen gidoi ona egitea,  edo ez dira atalak ondo ahokatzen. Eta horrek nola  bukatu behar den ez  dakielako sentsazioa ematen du.
 Gazteen  gaiak, Donostian aurkeztutako Gracia Querejetaren “Quince  años y un día” istorioaren  antzekoa (hurbiltasunagatik, alderdi batzuk  gogorarazten dizkigu…).
 Gazteak,  desorientazioa, inmigrazioa,… eta bukatzeko ‘hildako bat’.
 Zuzendariari  galdetu beharko diogu izenburuaz… Iparamerikako  mendebalde basatiaren  nahastera, eta hala ere Mediterraneo aldean  gaude, eta ‘Korsikako’ gutxi.

AnimaFICX
“Patema inverted” (Jp-Japón / 2013 – 99’) Yasuhiro  Yoshiura
 Zinemaldian  gertatu zen bezala, eta jaialdietan ANIMAZIOtik lehen  mailako zinema aldagai  bat (eta helduentzat) egiteko  borondate  handia  dagoela eta, animazio film bat aukeratu dugu FICXixón 51. edizioari  gure  agurra emateko.
 Gorputzerako  animazio pixka bat, ez dator txarto. Yasuhiro  Yoshiura-ren  (1980) manga japoniarra, zein bere 9. lana den  (ez beti  filmak), izan ere, azken hau beraren ‘papereko’ lan batean oinarritzen   da. Lan horretan ongia eta gaizkiaren arteko borroka erakusten digu eta  batez  ere gizakiaren gaineko menderakuntzari buruzkoa (orwellen  gerizpea eta bere  1984). Filmak arrazoi, sentimendu eta maitasunari  egiten dio erreferntzia,  teknologiak eta egunerokotasunak menderatuak  ez izateko. Badago sekuentzia bat  Pink Floyd-en  ‘The wall”  gogorarazten  duena…“another brick on the wall” eginez. Errealizazio  teknikoa eta ohiko  koloreak, gainera, amaiera zoriontsua duelarik.  Horregatik ‘kalea’ izango da  errealitatera eraten gaituena (Dena ez da  ondo bukatzen)

* FICXixón-ekiko  topaketa pozgarria, zeinetara Wert-ek kultura  arrazoitzeko aldi honetan  sarrarazten gaituen, abangoardian  mantentzeagatiko borroka. Kasualitatez ere  Nacho Carballorekin egin  ahal izan genuen topo )zinemaldiko zuzendaria). Guri  bezala, Fas txit  gorena, FICXixoni ere bizirauteko borroka ezkutua suertatzen  zaio…  Biziztza luzea! Xixon, egonaldia merezi duen hiria, bere jendeak eta   gastronomiak  maiteminduko zaituzte  (puff!! publizitaterako atera zait,  baina egia da).

Bukatuko dut 51. Garaipen-zerrendari (2013)  aipamen laburra eginez bukatuko dut.

1. saria: “Ida” Pawel Pawlikowski  (+ Z. Artistikoa eta Epaimahai gaztea)
Zuzendari  Onena: Jeremy Saulnier “Blue ruin”
Aktore  onena (Emakumezkoa): Agata Kulesza “Ida”
Aktore  onena (Gizonezkoa): Alexandre Landry “Gabrielle”
Gidoi  onena: Pawel Pawlikowski / Rebecca  Lenkiewicz “Ida”
ANIMAFicx: “The fake” Yeon Sangho // “Cheatin’” Bill Plympton

• Aipamena AnimaFicx: “Patema  inverted” Yashuhiro Yoshiura